Przyrodnicze i krajoznawcze walory terenów
na których wytyczono trasy do uprawiania turystyki konnej w rejonie Starego Sącza – Gabonia – Przehyby
Beskid Sądecki leży w Karpatach Zachodnich, należy do najbardziej malowniczych i bogatych przyrodniczo terenów Polski.
Przyczyną tego jest urozmaicony i bardzo charakterystyczny krajobraz samego Beskidu Sądeckiego ale też – widocznych z niego – sąsiednich grup górskich : Gorców, Pienin, Tatr, Beskidu Wyspowego i Beskidu Niskiego oraz widoczną przy dobrej pogodzie Babią Górę w Beskidzie Żywieckim. Dodatkową przyczyną przyrodniczej wyjątkowości Beskidu Sądeckiego jest jego przejściowy charakter i silne wpływy z południa, jakie działają na ten teren przez doliny głównych rzek – Dunajca i Popradu. W Beskidzie Sądeckim występują dwa pasma pasmo Radziejowej (1262 m.n.p.m.) i pasmo Jaworzyny Krynickiej (1114 m.n.p.m.)
Pasmo Radziejowej obejmuje zachodnią część Beskidu Sądeckiego. Na wschodzie jego zasięg wyznacza rzeka Poprad od Starego Sącza przez Barcice, Rytro, Młodów do Piwnicznej a dalej na południu pasmo Radziejowej przebiega od przejścia granicznego Piwniczna-Mniszek granicą państwa ze Słowacją na szczyt Eliaszówki, a stąd dalej wzdłuż linii granicznej do Przełęczy Rozdziela. Na południe i południowy zachód od tej przełęczy ciągną się Małe Pieniny. Dalsza granica Beskidu Sądeckiego, to doliny potoków Biała Woda i Grajcarek, aż do ujścia Grajcarka do Dunajca w Szczawnicy dalej rzeką Dunajec przez Krościenko Tylmanową, Zabrzeż, Łącko, Brzyne, Obidze, Łazy Brzyńskie, Gaboń, Gołkowice do Starego Sącza, poniżej którego do Dunajca wpływa Poprad.
Szlaki turystyki konnej w rejonie Starego Sącza – Gabonia – Przehyby
Wytyczone na tym obszarze szlaki do uprawiania turystyki konnej należą do najbardziej atrakcyjnych krajobrazowo, przyrodniczo i kulturowo w Polsce. Prowadzą przez trzy główne obszary przyrodniczo-krajoznawcze, co powoduje zarówno uatrakcyjnienie wędrówki jak też pewne stopniowanie trudności i atrakcyjności rekreacyjnej.
Obszary te to:
- Obrzeża oraz dolina Dunajca i Popradu.
- Pagórkowate tereny rolnicze o charakterze przejściowym z dominacji gospodarki rolnej do leśnej.
- Tereny górskie z przewagą dzikiej przyrody i gospodarki leśnej.
Stopnie trudności i atrakcyjności układają się w podanej kolejności, od dolinowych łagodnych tras do górskich i stromych ścieżek w terenie o dużym stopniu naturalności i w oddaleniu od skupisk ludzkich.
Walory przyrodnicze i kulturowe dolin rzecznych, Dunajca i Popradu
Dwie główne dla Beskidu Sądeckiego rzeki górskie tj. Dunajec i Poprad przynoszą możliwość wędrowania pośród fragmentów lasów łęgowych z bardzo bogatym w kwitnące rośliny zielne zespołem botanicznym. Dominującymi gatunkami tego terenu są zespoły wiklin nadbrzeżnych, kępy rodzimych i wprowadzonych w latach sześćdziesiątych topól, jesionów, brzóz i wierzb. Dawne żwirownie, starorzecza i stawy są środowiskiem życia wielu łatwych do obserwowania zwierząt: bocianów (w tym bociana czarnego), czapli, kaczek i innych gatunków ptactwa błotnego ale także śladów bytowania osiadłych na tym terenie bobrów, wydr, piżmaków, lisa, zajęcy oraz kuropatw i bażantów.
Praktycznie każdy przejazd konny w tym rejonie daje możliwość interesujących obserwacji przyrodniczych. Krajobrazowo jest to obszar obejmujący ujście Popradu (wypływającego z południowych stoków Tatr) do Dunajca (mających swe źródła na północnym obszarze Tatr) i trudno o bardziej charakterystyczne i symboliczne miejsce w naszej części Karpat.
Krajobraz kulturowy zdominowany jest przez unikalny w skali europejskiej widok klasztoru klarysek w Starym Sączu i budownictwo miejskie, atrakcje stanowi też ołtarz papieski na błoniach staro sądeckich – pozostawiony po wizycie Ojca Świętego w 1999 roku. Cały zespół urbanistyczny Starego Sącza jest chroniony jako zabytek kulturowy i urbanistyczny.
Walory przyrodnicze i kulturowe terenów podgórskich
Szlaki konne przebiegają tutaj przez tereny o charakterystycznej gospodarce rolnej i częściowo zabudowanej. Zwraca uwagę mozaika upraw, stare i nowe domy, kapliczki przydrożne i kościoły – na uwagę zasługuje drewniany modrzewiowy kościółek w Moszczenicy Niżnej. drugi drewniany kościółek w Gminie Stary Sącz pod wezwaniem świętego Antoniego znajduje się w Gołkowicach Górnych, przed kościołem rzeźba świętego Antoniego wykonana w drzewie lipowym przez artystę ludowego.
Otwierające się powoli (wraz ze zdobywaniem wysokości) widoki na sąsiednie pasma górskie i doliny rzeczne.
W niewielkich kępach i laskach pomiędzy polami rośnie zazwyczaj grab, brzoza, jesion czasem dąb, lipa, ale także spora domieszka kwitnącej wiosną czereśni ptasiej i czeremchy. Na miedzach, kośnych łąkach i pastwiskach użytkowanych na ogół ekstensywnie można oglądać wiele ciekawych roślin górskich – od licznych tutaj i chronionych storczyków poprzez późno wiosenny aspekt roślin w rodzaju pierwiosnki, miodunki, zawilce, aż po kwitnące zespoły łąkowe przypominające składem chronione łąki pienińskie.
Na tym obszarze łatwo jest zauważyć polujące ptaki drapieżne – myszołowy, krogulce, jastrzębie i pustułki. W kałużach i koleinach dróg bez trudu zaobserwujemy kumaki górskie, płazy prawnie chronione. Nowe domy pomieszane są ze starymi zagrodami i jest jeszcze sporo tradycyjnych zabudowań w rejonie Gabonia, Moszczenicy, Przysietnicy, Łazów Brzyńskich.
Wiele zajęć gospodarskich wykonuje się na tych terenach technikami tradycyjnymi np. wypas, koszenie na pokosy i suszenie siana mają tutaj swój własny styl.
Stopień trudności i rekreacyjnej atrakcyjności jest bardzo zróżnicowany.
Walory przyrodnicze i kulturowe terenów górskich
Wraz z przekroczeniem umownej granicy 600 m.n.p.m. wytyczone szlaki konne wkraczają na obszary z dominującą gospodarką leśną o dość ekstensywnym charakterze i zbliżonym do naturalnych tereny zajęte przez leśne zespoły regla dolnego.
Głównymi gatunkami lasotwórczymi są tutaj: buk, świerk i jodła z domieszką jawora, brzozy, wią i sosny. Należy pamiętać, że podstawowy gatunek leśny w Karpatach jakim jest jodła stanowi dla wielu turystów atrakcję, gdyż nie jest w Polsce powszechny.
Zwarte obszary leśne przynoszą możliwość spotkania gatunków typowo leśnych. Są to najczęściej jarząbki, dzięcioły czarne, dość częste na tym terenie kruki, orzechówka, jelenie, dziki sarny. Spotkać także można wilka, rysia oraz ślady bytowania niedźwiedzia.
Roślinność zmienia charakter wraz z wysokością i na omawianym obszarze możemy oglądać runo leśne z czosnkiem niedźwiedzim, pod białek alpejski, starce, wierzbówkę zarośla łopianowe oraz w okresie wiosennym przebiśniegi i krokusy. Na tym obszarze trafiają się krzewinki chronionego wawrzynka wilczego-łyka oraz spora rzadkość jaką jest pokrzyk wilcza-jagoda. Czym wyżej, tym szata roślinna wyraźniej zmienia się aby w partiach szczytowych zaprezentować kosmatką iwę, wiele gatunków porostów i mchów Mimo praktycznego braku regla górnego w rejonie Przehyby istnieją małe fragmenty tego zespołu lub zbliżone do niego enklawy. Warto też zauważyć stare i ukształtowane przez silne wiatry buki i obrośnięte porostami wiekowe świerki.
W rejonie tym można podziwiać utwory skalne i odsłonięcia fliszu karpackiego oraz źródliska wielu potoków.
Do atrakcji turystycznych należą bez wątpienia Pomniki przyrody: głaz o nazwie „Krzesło Kingi”, objęty prawną ochroną, „Ściana Skalna na Skałce w leśnictwie Gaboń, „Wietrzne Dziury”- teren rozpadlin i wychodni skalnych w leśnictwie Przysietnica.
Z partii szczytowych tej wysokości można w sprzyjających warunkach podziwiać widok Tatr, Pienin Gorców po Babią Górę w Beskidzie Żywieckim, Beskid Wyspowy, część zachodnią Beskidu Niskiego
Przedstawiona wyżej krótka charakterystyka tras wędrówek konnych, sygnalizuje jedynie wiele atrakcji przyrodniczych i rekreacyjnych.
Wyczerpujące dane można znaleźć w licznych wydawnictwach Popradzkiego Parku Krajobrazowego i specjalistycznych przewodnikach.
Tekst: Kazimierz Pierzga
